Leefstijl adviezen bij borstkanker -

Een handleiding om je overlevingskans te vergroten met verandering van leefstijl

Wekelijks zie ik in mijn praktijk vrouwen die de diagnose borstkanker hebben gekregen. Ook in de privésfeer heb ik er een aantal keer mee te maken gehad. Dit komt omdat Nederland nummer een in de wereld is met vrouwen die borstkanker krijgen. Een op de 7 vrouwen in Nederland krijgt borstkanker, dat is een ongelofelijk getal. In de afgelopen 25 jaar is het aantal gevallen met 80% toegenomen. De standaardbehandeling in Nederland bestaat uit operatie, bestraling, chemotherapie en hormoonbehandeling. Andere behandelingen worden meestal niet aangeboden. De overlevingskans van vrouwen met de diagnose is verbeterd, maar de kans op terugkeer van de kanker en sterfte is nog steeds aanzienlijk.

Wat mij hogelijk verbaast is dat in de Nederlandse medische wereld waar ik ook deel van uit maak zelden de vraag wordt gesteld hoe het mogelijk is dat borstkanker zo sterk toeneemt en wat de oorzaak van de ziekte is. Er wordt weinig gedaan aan preventie, maar met name aan vroegdetectie met mammografie wat een deel van de stijging verklaart. Ook worden er geen adviezen gegeven aan vrouwen die zijn behandeld hoe ze met leefstijl verandering kunnen voorkomen dat de borstkanker terugkomt.

Ik heb me in de afgelopen jaren verdiept in de oorzaken en mogelijke preventie van diverse soorten kanker. In dit artikel wil ik alle leefstijlfactoren op een rij zetten waarmee je de kans op terugkeer van borstkanker aanzienlijk kunt verkleinen. Deze factoren helpen ook om te voorkomen dat vrouwen überhaupt borstkanker krijgen. Dit geldt ook voor de kleine groep vrouwen met genetische aanleg. Voor al deze adviezen zijn er wetenschappelijke bewijzen. De hieronder beschreven leefstijl adviezen hebben ook een gunstig effect op diverse andere vormen van kanker.

Veranderingen in de samenleving, het milieu en onze leefstijl

Wat zijn de belangrijkste veranderingen die mogelijk borstkanker kunnen veroorzaken? Voeding, chemische stoffen in de leefomgeving, lucht-, water- en bodemvervuiling, weinig bewegen, veel beeldschermen, straling. Pilgebruik, langdurig gebruik van andere geneesmiddelen, hormoon verstorende stoffen in landbouwgif en plastics. Psychische klachten door chronische stress, trauma, conflict, onzekerheid. Roken, alcohol en drugs.

Roken, alcohol en drugs

Stop met roken. Het lijkt een open deur, maar ik heb toch nog een aantal patiënten met borstkanker in mijn praktijk gehad die blijven doorroken. Dat lijkt heel stom, maar zegt mogelijk ook iets over de enorme kracht van verslaving. Betere afkickprogramma’s zouden moeten worden ontwikkeld juist voor kankerpatiënten die graag willen stoppen. We dachten altijd dat een kleine hoeveelheid alcohol geen kwaad kan maar helaas blijkt uit onderzoek dat ook weinig alcohol zoals een glas per dag toch de kans op borstkanker vergroot. Diverse drugs kunnen mogelijk kanker veroorzaken.

Lichaamsgewicht

Zorg voor een normaal gewicht. Overgewicht en obesitas zijn duidelijk gerelateerd aan een grotere kans op borstkanker. Ook hier speelt weer het verslavingsaspect een rol. Veel mensen weten ook niet wat gezond eten is. Er zijn de gekste diëten in omloop om gewicht te verliezen maar levenslang niet te veel en gezond eten is toch de beste manier om op gewicht te komen en te blijven. Zorg voor een BMI tussen de 18,5 en 25. Hiervoor zijn tabellen te vinden op internet. Dit is een hele grove maat voor gezond gewicht en kan als richtlijn dienen. Buikomvang is ook een belangrijke maat want het slechte vet zit rond het middel. Vetweefsel produceert ontstekingsfactoren en chronische ontsteking speelt een rol bij het ontstaan van diverse kankersoorten.

Vitamine D

Slik het hele jaar vitamine D supplementen. Er is een duidelijk verband tussen een laag vitamine D en de kans op borstkanker. Vrouwen met borstkanker moeten zorgen voor een optimaal vitamine D gehalte in het bloed. We maken vitamine D aan in onze huid onder invloed van zonlicht. En verder komt het in kleine hoeveelheid voor in voedsel. Nederlanders komen heel weinig in de zon wat mede een belangrijke oorzaak is voor onze hoge borstkanker cijfers. Voor optimale aanmaak moeten we ongeveer 30 minuten per dag met een groot huidoppervlak in de zon zitten. Dit halen we misschien 3-4 weken per jaar. Daarom zou iedere Nederlander vitamine D moeten slikken. De normaalwaarden voor het bloedgehalte van Nederlandse laboratoria en ziekenhuizen zijn te laag volgens experts. De optimale bloedwaarde voor borstkankerpatiënten ligt ronde de 200 nmol/l. De norm van veel ziekenhuizen is 50-150 nmol/l. Start met het slikken van minimaal 2000 ie vitamine D3 per dag. Laat je bloedwaarde bepalen en verhoog de dosis tot deze waarde optimaal is. Er is een groot verschil tussen individuen in de opname van vitamine D, dus voor iedereen geldt een andere dosering. Hoog doseren kan geen kwaad, vitamine D is niet schadelijk.

Optimale voeding

Voeding heeft een grote invloed op onze gezondheid. Minstens 50% van alle chronische ziektes waar borstkanker ook toe behoort, wordt mede veroorzaakt door het slechte voedsel dat de meeste Nederlanders eten. Ongezonde en kanker bevorderende voedingsgewoontes afleren is lastig maar erg belangrijk voor vrouwen met de diagnose borstkanker. Hieronder beschrijf ik alle voedsel waarvan is aangetoond dat ze kanker doen ontstaan en kankergroei bevorderen. Het beste is om het eten hiervan liefst volledig te stoppen. Daarna geef ik een overzicht van alle voedsel dat het ontstaan van kanker en de groei van tumoren voorkomt en onderdrukt.

Voeding die borstkanker bevordert

Vlees

Eet geen of weinig vlees. In een groot onderzoek van de WHO dat in 2015 in The Lancet werd gepubliceerd werd zo’n sterk verband gezien tussen het eten van rood en bewerkt vlees dat de Gezondheidsraad van de Verenigde Naties het classificeert als kankerverwekkend net als sigaretten roken. Dierlijke eiwitten hebben een duidelijke relatie met het ontstaan en bevorderen van borstkanker. Vlees eten is ongunstig voor diverse kankersoorten zoals borstkanker. Bij verhitten van vlees en ook vis ontstaan stofjes, hetero cyclische amines die DNA-schade veroorzaken. PhIP (phenylimidazopyridine) is zo’n stof die zowel kankercellen doet ontstaan als bestaande kanker doet groeien. Deze stoffen worden gevormd bij gebakken, gebraden, gegrild en gekookt vlees. Hoe langer het vlees wordt verwarmd hoe slechter. Bij vegetarische vrouwen komt borstkanker minder voor bij veganisten nog minder.

Melkproducten

Over de rol van zuivel zijn niet alle onderzoeken eenduidig. Er zijn studies die laten een relatie met borstkanker zien. Koeienmelk bevat groeihormoon en oestrogeen achtige stofjes. Borstkanker is hormoongevoelig. Verder bevat melk verzadigd vet wat ook weer een kanker bevorderende werking heeft. Het is verstandig om zuivelproducten te minimaliseren.

Suiker

Stop gebruik van suiker als u borstkanker heeft. Suiker is brandstof voor kankercellen. In het meeste voedsel dat is bewerkt zit suiker. Eet daarom zo veel mogelijk onbewerkt voedsel. Dit geldt vooral voor frisdrank, koek, snoep, gebak, taart, zoutjes en ander sterk bewerkt voedsel zoals sauzen en kant en klaar maaltijden.

Verzadigd vet

Er is een relatie tussen verzadigd vet, cholesterol en borstkanker. Verzadigd vet komt vooral voor in vlees, kip en zuivel, maar ook in kaas, cake, koekjes, taart, zoutjes, chips en andere bak- en braadproducten. Je zou denken dat het slikken van cholesterol remmers, statines dus kanker vermindert, maar het tegengestelde werd bij onderzoek gevonden. Slikkers van statines hebben een grotere kans op borstkanker.

Voeding die ontstaan van borstkanker tegengaat en tumorgroei remt

Het goede nieuws is dat er steeds meer bekend wordt over de gunstige effecten van allerlei voeding. Het gaat hierbij vooral om diverse groentesoorten, fruit, paddenstoelen en sojaproducten. Een van de factoren die hierbij een rol spelen zijn de vezels. Het effect is dosis afhankelijk: des te meer vezels hoe kleiner de kans wordt. Er is in langlopende studies aangetoond dat het effect al op jonge leeftijd begint. Meisjes die in de puberteit veel vezelrijk voedsel eten krijgen later minder borstkanker dan meisjes die geen of weinig vezels eten.

Groente

Veel groente eten is dus gunstig. Van een bepaalde groep, de kruisbloemigen is aangetoond dat het effect het sterkste is. Vooral broccoli heeft een sterk anti-borstkanker effect. Andere kruisbloemigen zijn bloemkool, boerenkool, Chinese kool, koolrabi, radijs, spruiten, waterkers en wittekool. Het sterkste effect heeft een groente die collards heet maar in NL niet te krijgen is. Een andere plantengroep met sterk anti-kanker effect is die van de ui-achtigen. Hieronder vallen knoflook, ui en prei, knoflook heeft het sterkste effect. Andere werkzame groentes zijn rode biet en roodlof.

Borstkanker kan ook na vele jaren terugkomen. Dit komt door stamcellen van de kanker die in het lichaam achter blijven na reguliere behandelingen. Een stof in broccoli die sulfurofaan heet werkt tegen deze stamcellen. Het is daarom belangrijk om bijna dagelijks verse broccoli te eten. Vrouwen met een hormoon gevoelige tumor moeten vaak jarenlang antioestrogene geneesmiddelen slikken (Tamoxifen, Fulvestrant). Bij de combinatie van Tamoxifen met het dagelijks eten van kruisbloemige groentes neemt de recidiefkans zelfs met 50% af.

Paddenstoelen

Van diverse paddenstoelen soorten is een anti-(borst)kanker werking aangetoond.

Groene thee

Polyfenolen in groene thee hebben een anti- borstkanker werking. Het is makkelijk en zinvol om dagelijks drie of meer koppen groene thee te drinken. Dit moet wel kwalitatief goede thee zijn. De zakjes thee van bekende merken zoals Lipton of Pickwick etc. zijn niet geschikt er is zelfs aangetoond dat daar kleine hoeveelheden suiker aan toe zijn gevoegd. Koop losse bladeren van biologische groene thee. Groene thee moet worden opgeschonken bij een lagere temperatuur. Na het koken water eerst tot 80 gr C laten afkoelen.

Soja producten

Over de relatie tussen soja en kanker deden tegenstrijdige verhalen de ronde. Soja heeft een oestrogene werking en dat zou mogelijk borstkanker bevorderen. Nu zijn er toch een aantal studies die duidelijk het anti-borstkanker effect van de isoflavonen (fyto-oestrogenen) in soja aantonen. Borstkanker overlevers hebben bij dagelijks minimaal 17mg soya eten een 30% lagere recidief en sterftekans. Soja werkt op het BRCA 1 en 2 gen, daarom hebben vrouwen met een genetische aanleg voor borstkanker vooral baat bij het eten van veel sojaproducten.

Gelukkig zijn in Europa genetisch gemodificeerde sojabonen voor menselijke consumptie nog niet toegestaan. Toch heeft biologische soja de voorkeur. Dat is een garantie dat het niet genetisch is gemodificeerd. Van de wereldproductie van soja is 80% genetisch gemodificeerd. Bij deze teelt wordt landbouwgif gebruikt (glyfosaat) dat hoogstwaarschijnlijk kankerverwekkend is. Sojaproducten zijn een handige vervanger van dierlijke eiwitten.

Zaden

Lijnzaad en in mindere mate sesamzaad bevatten lignanen met een anti-borstkanker werking. Probeer dagelijks een eetlepel gebroken lijnzaad te eten. Studies laten zien dat groei van bestaande tumoren al na 5 weken lijnzaad eten afneemt. Dit is overigens ook werkzaam tegen prostaatkanker en hoge bloeddruk.

Wortels en noten

Eten van wortels en diverse notensoorten en zelfs pinda’s hebben een borstkanker onderdrukkende werking. Ze bevatten ook veel vezels. In noten zitten veel eiwitten en goede vetten die weer als vleesvervanger kunnen dienen.

Kurkuma

Kurkuma wordt ook geelwortel, turmeric of curcumin genoemd. Het heeft een bewezen antikanker werking, ook tegen borstkanker. Dit gele poeder van de wortel kun je door een smoothie doen of in groenteschotels. Het zit altijd door curries, de Indiase rijstgerechten.

Lichaamsbeweging

Zorg voor veel gezonde lichaamsbeweging. Dit hoeft niet per sé sport te zijn. Het is onomstotelijk aangetoond dat lichaamsbeweging gunstig is tegen borstkanker. Het minimum is 6 dagen in de week 30 minuten wandelen. Ook hier is er een dosis effect relatie: dat wil zeggen hoe vaker en meer fysieke inspanning hoe beter. Dagelijks een uur stevig wandelen is dus beter dan 30 minuten. Het kunnen ook andere vormen van lichaamsbeweging zijn, zoals fietsen, zwemmen, intensief tuinieren en diverse sporten. Probeer zitten te verminderen. Onderbreek zitten zo veel mogelijk en werk af en toe staand. Voer gesprekken staand en doe vergaderingen bij voorkeur lopend. Onderbreek kantoorwerk met af en toe touwtje springen, een serie squats, een paar kettle bell oefeningen etc.

De combinatie van veel groente en fruit eten en veel lopen geeft een 4 keer grotere overlevingskans na de diagnose borstkanker. Dit geldt ook voor oestrogeen receptor negatieve patiënten.

Slaap en melatonine

Zorg voor voldoende en goede kwaliteit slaap. Het is aangetoond dat vrouwen die chronisch te kort slapen of in ploegendienst werken een hogere kans op borstkanker hebben. Melatonine het slaaphormoon speelt hierbij een belangrijke rol. Het hormoon heeft een vaste cyclus gedurende het etmaal, dat door diverse factoren kan worden verstoord. Dit gebeurt bij werken in ploegendienst en veel intercontinentaal vliegen. Melatonine wordt ook beïnvloed door koffie, alcohol, suiker en stress.

Stress en psychische klachten

Chronische stress door onverwerkte trauma’s uit het verleden, conflicten, slechte werksituatie, slecht huwelijk, depressie etc. hebben een negatief effect op ons immuun systeem en daarmee op het ontstaan en doorgroeien van tumoren. Zoek behandeling voor trauma’s, zoek naar een oplossing voor conflicten en slechte werkomstandigheden. Kies desnoods om op te stappen uit een ziekmakende arbeids- of huwelijksrelatie. Borstkanker kan een belangrijk waarschuwingssignaal zijn dat je in je leven moet ingrijpen. Probeer uit de slachtoffer rol te komen die ernstige ziektes vaak veroorzaken. Dit artikel is bedoeld om hierbij te helpen. Neem de regie in eigen hand en ga aan het werk met alle leefstijl veranderingen die je zelf kunt doorvoeren. Dit versterkt het zelfvertrouwen en het terugvinden van vertrouwen in je lichaam. Simonton therapie is een methode die helpt bij dit proces van leren omgaan met de emoties rond borstkanker en de regie in eigen hand nemen.

Chemicaliën en straling

Voorkom blootstelling aan chemicaliën en straling.

Van alle chemicaliën die ooit zijn geproduceerd is van ongeveer slechts een zesde bekend of ze kankerverwekkend zijn. Wees dus heel voorzichtig met allerlei stoffen die via huid, slijmvliezen, mond en longen ons lichaam binnen kunnen komen. Van een aantal stoffen is duidelijk aangetoond dat ze borstkanker veroorzaken. Dit zijn vlamvertragers, parabenen in cosmetica, aluminium in deodorant, ftalaten, BPA, bisfenol-A dat in plastics voorkomt zoals flessen en xeno-oestrogenen zoals BGH, bovine groeihormoon in koeienmelk en vlees.

Van radioactieve straling is bekend dat het tumoren kan veroorzaken in weefsel dat hiervoor gevoelig is zoals borstweefsel. Ook de röntgenstraling van een mammogram zou dit kunnen veroorzaken. Daarom is de vraag of screening van vrouwen met een jaarlijks mammogram wel zo veilig en zinvol is. Zwitserland heeft mede om deze reden de screening met mammografie afgeschaft.

Diversen

Vrouwen die bij ieder kind minimaal 6 maanden borstvoedinggeven hebben een kleinere kans op borstkanker. Veel anticonceptie middelen bevatten hormonen. De anticonceptiepil bestaat uit oestrogeen en progesteron. Een derde van anticonceptie gebruiksters slikt niet de pil maar heeft een hormoon afgevend spiraaltje of vaginale ring, of gebruikt de prikpil, een implantaat of een hormoonpleister. Daaruit verspreiden de hormonen zich ook door het lichaam. Nadat de diagnose borstkanker is gesteld moet je geen hormoon bevattende anticonceptie meer gebruiken. Het is aangetoond dat deze geneesmiddelen de kans op terugkeer van borstkanker vergroten.

Voldoende vitamine A en jodium zouden ook een effect hebben op borstkanker.

Op dit moment wordt er op een aantal universiteiten onderzoek gedaan naar het effect van vasten op onze gezondheid. Het is bewezen dat regelmatig vasten een anti-kanker en ook anti-borstkanker effect heeft. De vraag is echter wat het optimale protocol is. Is dat een keer per maand een dag niet eten of een keer per kwartaal of jaar een week niet eten. Ook heeft zogenaamd “tijdbeperkt eten” een effect. Dat is een kort aantal uren per dag eten, bijvoorbeeld het ontbijt overslaan of pas om 10 uur nemen en na 18.00u ’s avonds niet meer eten. Er wordt onderzocht wat het beste is en wat ook het makkelijkste is vol te houden. Een week vasten is bijvoorbeeld voor veel mensen zwaar en vergt veel zelfdiscipline.

Samenvattend advies leefstijl bij borstkanker

Stop met roken, alcohol en drugs gebruik.
Zorg voor een gezond lichaamsgewicht.
Laat je vitamine D bepalen en slik voldoende, veel mensen hebben te kort.
Zorg voor optimale voeding, dat is zoveel mogelijk plantaardig, weinig of geen vlees en zuivel, geen suiker, onbewerkt en niet te veel.
Rood en bewerkt vlees vergroot de kans op terugkeer borstkanker, eet dit niet of heel beperkt.
Suiker is de brandstof voor kankercellen. Eet daarom weinig of geen suiker (frisdrank, koek, snoep, taart en bewerkt voedsel in het algemeen)
Eet weinig of geen verzadigd vet (vlees, zuivel, frituur, bak en braadproducten, gebak en zoutjes).
Eet veel voedsel dat de kans op terugkeer van borstkanker verkleint: groente en fruit, paddenstoelen, sojaproducten, kurkuma, groene thee, zaden, wortels, noten.
Zorg voor dagelijkse lichaamsbeweging, meer is beter.
Slaap heeft invloed op borstkanker, zorg voor voldoende en kwalitatief goede slaap.
Chronische stress speelt een belangrijke rol. Zorg voor dagelijkse ontspanning. Zoek een oplossing voor conflicten, trauma’s etc. Zoek begeleiding of therapie als het op eigen kracht niet lukt.
Chemicaliën en straling vergroten de kans op terugkeer. Verwijder deze zo veel mogelijk uit je leefomgeving en voeding. Denk hierbij ook aan cosmetica, plastics en schoonmaakmiddelen.
Stop met de anticonceptiepil en andere hormoon houdende anticonceptie.
Overweeg om periodiek te vasten.
Ten slotte, informeer jezelf goed, zodat je de behandelingen goed kunt overwegen, ga aan de slag met je leefstijl, neem de regie over je eigen leven.
Bijkomstig voordeel van al deze leefstijl veranderingen is dat ze ook goed zijn voor allerlei andere ziektes en aandoeningen, diverse kankersoorten, hart- en vaatziekten, diabetes, gewrichtsaandoeningen, hersenziekten, darmziekten en nog veel meer.

Literatuur

Er is heel veel onderzoek gedaan naar borstkanker en de mogelijkheden om je overlevingskans te vergroten. Dit artikel focust op leefstijl en alles wat je zelf kunt doen. Er wordt zinnige maar ook onjuiste informatie op het internet geschreven vaak met het doel om geld te verdienen. Met dit artikel probeer ik je wegwijs te maken in dit doolhof. Mijn adviezen zijn allemaal gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Helaas zijn niet alle links naar Nederlandstalige sites.

Boeken

World cancer research fund, Diet, nutrition, physical activity and breast cancer

Michael Greger, How not to die, NL-vertaling: Hoe overleef je? En kookboek

Richard Beliveau, Denis Gingras, Eten tegen kanker en kookboek

David Sevan-Schreiber, Antikanker

T. Colin Campbell, The China study en kookboek

Websites

Nutrition facts

World cancer research fund

Wereld kanker onderzoek fonds

Moerman vereniging

Vitamin D counsel